Uit het kwantitatieve onderzoek bleek onder andere dat 10% van de rijksambtenaren in
het afgelopen jaar racisme heeft ervaren, en dat gold voor 29% van de rijksambtenaren met een
herkomstland buiten Europa.
Voor dit onderzoek zijn negen focusgroepen en vier individuele interviews uitgevoerd met in totaal 66 bi-culturele rijksambtenaren, werkzaam bij ministeries of de daaronder vallende Rijksdiensten, die zelf in de afgelopen 2-3 jaar racisme op de werkvloer hebben ervaren. Deelnemers aan de focusgroepen omschreven hun etnische, culturele of religieuze achtergrond o.a. als Marokkaans, Turks, Surinaams, Chinees, Indiaas, Antilliaans, Joods en moslim.
Uiteenlopende ervaringen van racisme op de werkvloer
De ervaringen van rijksambtenaren met racisme op de werkvloer lopen uiteen van losstaande incidenten tot langlopende conflicten of pesterijen. Bij een deel van de ervaringen gaat het om expliciet en openlijk racisme, vaak gaat het echter om subtiele en minder tastbare ervaringen van racisme.
Reageren is moeilijk
De rijksambtenaren die racisme ervaren gaan soms de confrontatie aan door hun collega’s of
leidinggevenden aan te spreken op hun gedrag. Dit lijken ze vaker te doen als een situatie al langer
voortsleept en als onduidelijk is wat er aan de hand is, omdat zij op gegeven moment helderheid willen scheppen over de situatie. Bij incidenten van expliciet racisme lukt het de respondenten vaak niet om meteen iets terug te zeggen.
Melden en aankaarten van racisme kan lastig zijn
Rijksambtenaren die racisme ervaren kiezen verschillende routes om hun ervaring met racisme aan te
kaarten. In eerste instantie kiezen zij er vaak voor om steun te zoeken bij hun leidinggevende. Daarnaast zoeken veel respondenten contact met een vertrouwenspersoon, of proberen zij hun ervaring bij hun directeuren of directeur-generaal onder de aandacht te brengen.
De verhalen van respondenten laten zien dat de formele structuur van melden en aankaarten vaak niet goed aansluit bij de complexiteit en gelaagdheid van de racisme-ervaringen. Het subtiele en
onderhuidse karakter van veel ervaringen staat in een lastige verhouding tot een structuur waarin
‘bewijslast’ een grote rol speelt. Hierdoor ontstaat er teleurstelling en desillusie bij de gedupeerde
rijksambtenaren.
Kabinetsreactie: versterken van de aanpak van racisme
Naar aanleiding van dit onderzoek stuurde de minister van BZK in oktober 2024 een brief naar de Tweede Kamer met plannen om de aanpak van racisme binnen de Rijksoverheid te versterken. Deze brief is hier te vinden.